Is jouw paard al een tijd niet zichzelf? Is er iets waar je maar niet de vinger achter krijgt? Of wil je gewoon graag zeker weten dat het goed met hem gaat? Wellicht dat iriscopie je uitsluitsel geeft.
‘Paardeniriscopie helpt je je paard beter te begrijpen’
“Ik ben een paardenmens in hart en nieren. Mijn hele leven lang heb ik paarden om me heen gehad, verzorgd en gereden,” vertelt Annette Timmer (63). “Daarnaast ben ik een enorm gevoelsmens. Wanneer een intelligent paard zonder duidelijke reden zomaar staakte of schrok, voelde ik dat direct in mijn onderbuik. “Pak hem aan, duw hem er doorheen,” werd er vaak gezegd. Dat lukte mij niet. Ik voelde dat er een reden voor dat gedrag moest zijn, al wist ik niet welke.”
Ze herinnert zich levendig de werkwijze van een veearts in Frankrijk, waar Annette een tijd woonde. “Die man keek over de boxrand, keek een paard in de ogen en wist direct wat er mis was. “”Kijk maar naar dat oog,” zei hij dan. Hij had altijd gelijk!”
Bij gebrek aan een iriscopieopleiding voor paarden liet Annette zich op latere leeftijd scholen tot iriscopist voor mensen. Tot ze dertien jaar geleden de kans kreeg bij de Engelse paardeniriscopist Ellen Collinson in de leer te gaan. “Ik was hooked. Ik vond het geweldig. Iriscopie bevestigde het onderbuikgevoel dat ik altijd had gehad.”
Tegenwoordig is Annette zelf paardeniriscopist. Gewapend met een fototoestel en een laptop reist ze stad en land af om de ogen van paarden uit te lezen en hen, zoals ze zelf zegt, “een stem te geven.” Annette: “Het is prachtig wanneer de eigenaar door iriscopie leert het paard beter te begrijpen en beter kan gaan verzorgen en trainen.”
Het oog als landkaart van het paardenlichaam
Om haar blik op een paard zo puur mogelijk te houden, wil Annette op voorhand liefst zo weinig mogelijk weten van het paard in kwestie.
“Ik ga er zo blanco mogelijk in. Anders ga je onherroepelijk invullen. Ik zie in het oog waar op dat moment in het paardenlichaam een verandering van energie is. Dat bespreek ik vervolgens met de eigenaar.”
Daartoe maakt Annette ter plekke zeer gedetailleerde foto’s van beide ogen van het paard, zowel binnen als buiten. Die foto’s fungeren als haar landkaart, ofwel ‘paardenkaart’, van het paardenlichaam. Ze vormen als het ware een plattegrond van de actuele staat van het lijf.
“Via de iris van het paardenoog maak ik een scan van de binnenkant van het paard. Elk gebied van het paardenoog correspondeert namelijk met een deel van het lichaam,” legt Annette uit. “Zenuwprikkels gaan via het ruggenmerg naar de hersenen, die weer zijn verbonden met de iris. Als een paard bijvoorbeeld een slecht passend zadel of stress in het bekkengebied heeft, zie ik dat terug in de vorm van streepjes, in dat geval onderin het oog. Heeft een paard spijsverteringsproblemen, zie ik heel duidelijk kleurverschil in het oog – goede mest wil helemaal niet zeggen dat een paard ook gezond is. Op die manier vertelt het oog mij waar het lichaam uit balans is.”
Omdat bepaalde organen, zoals de lever, zich vooral aan een kant van het lichaam bevinden, is het zaak dat Annette beide ogen uitleest. “Leverproblemen bijvoorbeeld zie je niet of nauwelijks terug in het linkeroog.”
Door zowel binnen als buiten te fotograferen, kan Annette zien of de pupil van het paardenoog goed sluit en of corpora nigra, de ‘druifjes’, die bij een paard werken als zonwering, het paardenoog niet hinderen. “Soms zijn die enorm groot, zonder dat de eigenaar dat in de gaten heeft.”
Hoewel de term iriscopie doet vermoeden dat Annette alleen de iris van het paardenoog onderzoekt, bekijkt ze dus feitelijk het hele oog. Inclusief wimpers en tastharen. “Een tasthaar kan zo lang zijn dat die ongemerkt voortdurend in het oog prikt. Je kunt je voorstellen hoe vervelend dat moet zijn voor het paard.”
Stem voor ongehoord paardenleed
Annette’s bevindingen blijken verrassend vaak overeen te komen met het verhaal van de eigenaar. Toch maakt Annette haar rol niet groter dan die is.
“Ik ben geen dierenarts. Ik zeg puur wat ik zie en weet. Niet wat ik niet weet. Zo ken ik een jaarling die geboren is met blauwe ogen. Ze zijn nu groen. Maar ik heb geen idee hoe die uiteindelijk gaan worden. De ‘schilder’ is simpelweg nog niet klaar.”
Iriscopie is geen behandeling of diagnose, benadrukt Annette. “Iriscopie biedt jou als eigenaar een snelle, pijnloze en niet dure basis waarmee je verder kunt naar een specialist, zoals een veearts, osteopaat of voedingsdeskundige.”
Maar als tool is iriscopie volgens Annette van onschatbare waarde. Het is de perfecte manier om vroegtijdig lichamelijke problemen bij paarden op te merken en zelfs te voorkomen. Het liefst zou ze dan ook zien dat paardeneigenaren de ogen van hun paard elk jaar laten uitlezen.
“Met name sportpaarden. Zodat je kunt zien of een paard in balans is of ergens in zijn lichaam compenseert. Paarden zijn enorm goed in het verdoezelen van lichamelijk ongemak. Met iriscopie kan ik hen een stem geven.”
In de tussentijd probeert Annette van elk paardenoog te leren en de waarde van iriscopie wereldkundig te maken. Niet in de laatste plaats bij sceptici die de materie als zweverig verslijten. Volstrekt onterecht wat Annette betreft.
“De zigeuners maken al eeuwenlang gebruik van iriscopie. En op een sportduivenpaspoort staat standaard een foto van het duivenoog. Wil je wat kunnen vertellen over paardenwelzijn, verdiep je dan in paardeniriscopie.”
Voorlopig lijkt er nog een hoop terrein te winnen voor de paardeniriscopist. Maar je intuïtie volgen, dat kan elke paardeneigenaar. Annette: “Iriscopie heeft mijn onderbuikgevoel keer op keer bewezen. Luister daarnaar als eigenaar!
[Chantal Mook (51) laat regelmatig de ogen van NRPS-merrie Penny (Penelope, 10) uitlezen.
“Penny is het eventingpaard van mijn dochter. Na haar verhuizing naar een grote pensionstal werd Penny ineens heel onrustig. Ze stond te zweten en was schichtig. Ze klom bij wijze van spreken nog net niet haar box uit. Annette bood aan een iriscopie te doen. Baat het niet dan schaadt het niet, dacht ik. Na de iriscopie wist Annette ons te vertellen dat Penny als hoog sensitief paard enorm veel last had van alle prikkels en drukte op de nieuwe plek. Ze blokkeerde daardoor compleet. We hebben Penny daarna op een rustiger gedeelte van het bedrijf gestald en ik ben, op aanraden van Annette, bepaalde ‘relaxkruiden’ gaan geven. Binnen een week was Penny weer de oude. Voor en na het wedstrijdseizoen laten we Annette standaard Penny’s ogen uitlezen. Ze ziet direct tekenen van verandering in Penny’s ogen. Toen Penny met een dik been de stal uitkwam, vreesden wij voor een peesblessure. Annette zag dat Penny een gevoeligheid had op de nieren en dat haar lichaam moeite had met het afvoeren van afvalstoffen. Dat had geresulteerd in mok en in een dik been. Het zijn soms kleine dingen die Annette ziet die een groot verschil maken. Zo zag ze dat Penny een oud trauma heeft. Wellicht is ze als veulen eens gevallen, met een gebroken rib tot gevolg. Het vertaalt zich in een mindere afzet linksachter. In de training houden we daar rekening mee. Ook Penny’s zicht blijkt bij een bepaalde lichtinval minder goed. Een wat langer druifje wiebelt op die momenten voor haar linkeroog. Daardoor kan ze op onverwachte momenten enorm schrikken. Nu begrijpen we die reactie beter. Door iriscopie kijk ik met heel andere ogen naar Penny. Ik ben me veel meer bewust geworden van het belang van goed management en training op maat. Penny is nu echt een happy athlete.”]