Vaste Bit&Cap-lezers kennen de rubriek Paard&Kunst, waarin Paard Verzameld-curator Joyce Ter Horst elke maand paardenkunst uitlicht. Enige tijd geleden organiseerde Joyce in samenwerking met Stichting De Paardenkamp in Soest de eerste editie van de expositie Verhalenvertellers, geïnspireerd op de bewoners van het paardenrusthuis.
Joyce over de samenwerking met Stichting De Paardenkamp: ‘We zijn elkaars ambassadeurs’
“Al het werk is hier specifiek voor gemaakt. De muzes van de kunstenaars zijn steeds de bewoners van de Paardenkamp,” vertelt Joyce trots. “Daarbij zijn alle soorten kunst vertegenwoordigd. Er is schilderkunst, fotografie, conceptionele kunst en beeldhouwkunst.”
Wat de kunstenaars, 25 uit zes landen, bindt is hun liefde en passie voor het paard. Een wezen dat al zolang als de mensheid kunst maakt tot de verbeelding spreekt.
Joyce: “Een paard heeft zoveel facetten in zich. Van lief, teder, troostend en verzorgend tot het symbool van kracht, power en status. Maar niet alleen een paard in de kracht van zijn leven inspireert. Ook als het ouder is.”
Precies dat is het verhaal dat de kunstenaars middels hun kunstwerken vertellen, waarmee de werken naadloos aansluiten bij de visie van Stichting De Paardenkamp: Het paard weer paard.
Het paard weer paard
De samenwerking tussen de kunstenaars van Paard Verzameld en Stichting De Paardenkamp is op zichzelf niet nieuw. Regelmatig organiseert Joyce er zogenaamde inspiratiedagen voor de kunstenaars uit haar collectief.
Joyce: “De ontmoetingen die de kunstenaars hebben met de bewoners blijven vaak lang nawerken. Allemaal komen ze terug met een andere kijk op oude paarden.”
In plaats van uitgerangeerd, leven de bewoners van De Paardenkamp daar namelijk een heel nieuw leven, weet Jana Gerth, die vanuit De Paardenkamp nauw betrokken was bij het realiseren van de expositie.
Jana: “Het paard mag hier weer paard zijn. Sommigen leren hier pas hoe ze zich in een kudde moeten bewegen. Die kennen dat helemaal niet. Dat kan in het begin stroef gaan. Maar al snel zie je vriendschappen ontstaan.”
“De relatie tussen paard en mens verandert op het moment dat het paard hier de poort door komt,” vervolgt Joyce. “Ze hebben geen verplichting meer aan de mens, hoeven ons niet meer te dienen. Vanaf dat moment maakt het helemaal niets meer uit wat hun afstamming is of hoe hoog ze hebben gelopen in de sport. Wij mensen worden slechts hun observators.”
“Daarom zetten we hier ook niet geforceerd paarden naast de kunstwerken,” zegt Jana stellig.” Zo van: Doe effe leuk mee aan iets dat wij als mensen hebben bedacht. Het paard is de stal uitgelopen, de kunst staat er voor in de plaats. De paarden staan lekker in de wei. Je kunt ze zien, bekijken vanaf de zijlijn. Maar ze hoeven nooit meer iets voor ons te doen. Voor veel mensen is dat een eye-opener. Iets magisch.”
Oud in volle glorie
De focus van de kunstenaars, die fungeren als de vertalers van de Paardenkampbewoners, ligt op het nu. De voorgeschiedenis van de dieren is niet meer relevant.
Joyce: “Natuurlijk heeft elk paard een levensverhaal, maar dat valt weg wanneer het hier aankomt. Vanaf dat moment is het paard alleen nog maar zichzelf. Het doet er niet meer toe wie het paard was voordat hij op De Paardenkamp kwam en wat hij heeft moeten doen voor de mens. We laten de paarden daarom zien zonder ruiter en zonder harnachement.”
Dat betekent niet dat je in de kunstwerken geen sporen terugziet van die voorgeschiedenis. Dat mag ook best, vindt Joyce. Maar de expositie is geenszins een aanklacht tegen hoe wij als mensen met paarden omgaan, benadrukt ze.
“De kunstenaars laten de bewoners zien zoals ze zijn. Dus met eventuele zichtbare ribbetjes, een doorgezakt ruggetje of zelfs met witte haren op de rug als gevolg van een slechtpassend zadel. Je ziet het verval. Maar in volle glorie.”
Hoewel er in het rusthuis als vanzelf regelmatig paarden overlijden, komt een portret van een daadwerkelijk dood paard ook nergens voor in de expositie. Een bewuste keuze van de curator.
“Voor het publiek vind ik dat te confronterend. Maar er komen wel een aantal paarden terug die intussen zijn overleden.”
Kruisbestuiving
Feitelijk zijn alle kunstwerken die onderdeel uitmaken van de expositie Verhalenvertellers tijdloze odes aan de bewoners van De Paardenkamp. Odes aan simpelweg hun ‘paard zijn’. Paardenkunst wordt daardoor interessant voor een heel brede doelgroep.
Jana: “We hopen op een kruisbestuiving. Tussen kunstenaars, kunstliefhebbers en paardenliefhebbers die hier vaker op bezoek komen. Sommigen kennen alle bewoners bij naam.”
“We zijn op deze manier elkaars ambassadeurs,” aldus Joyce. “Paardenkunst is nog altijd een niche in de kunstwereld. Het zit nog te vaak in de truttenhoek. De kunstenaars van Paard Verzameld laten zien dat paardenkunst inspirerend, hedendaags, innovatief en anders dan anders kan zijn. Stichting De Paardenkamp biedt ons een prachtig podium om mensen in contact te brengen met kunst die zelf misschien niet zo snel een expositie zouden bezoeken. Tegelijkertijd is er voor de kunstenaars geen fijnere plek dan hier om te exposeren.”
Wat de dames betreft is de samenwerking tussen De Paardenkamp en Paard Verzameld nog maar net begonnen. De plannen voor een volgende expositie zijn reeds gemaakt.
Joyce: “De expositie wordt een jaarlijks terugkerend evenement, wellicht met andere thema’s. Zo lang het maar aansluit op de missie van De Paardenkamp; Dat het paard weer paard mag zijn.”
De van oorsprong Poolse beeldhouwster Anna Dobrowolska-Oczko nam Paardenkampbewoners Moeara en de inmiddels overleden Ferry als muzes.
Anna: “Ik hou al van paarden sinds ik een meisje was. Tegenwoordig maak ik modelpaarden uit meerdere lagen epoxy en klei. Vaak worden die verkocht aan verzamelaars, maar ik ontwerp ook voor een speelgoedfabrikant. Ik exposeer mijn modellen het liefst ongeverfd. Dan zie je de details van mijn werk het beste.
De ruin FSchilder Sjoerd Blokker kreeg een bijzondere opdracht: Samen met acht andere kunstenaars maakte hij ter plekke een gezamenlijk werk, geïnspireerd op De Paardenkamp en haar bewoners.
Sjoerd: “Ik ben zelf geen paardenman, maar grappig genoeg zitten er sinds de geboorte van mijn dochter, een paardenmeisje, heel vaak paarden in mijn werk. Het is zo’n krachtig wezen. Ik heb enorm ontzag voor paarden.
Mijn schilderkunst is heel surrealistisch. Niets is wat het lijkt. Ik werk altijd intuïtief, zonder vooropgezet plan of idee. Het liefst laat ik het gebeuren.
Ik weet pas wat dit wordt, als het af is. Soms is het moeten samenwerken even heel frustrerend. Dan moet ik mijn ego echt opzij zetten. Maar achteraf ben ik blij met wat de anderen toevoegen. Iedereen ziet er weer wat anders in.
Het is een belevenis om hier te exposeren. De kunstwerken zijn letterlijk corridors naar de belevingswereld van het paard.”erry en de IJslandse merrie Moeara hebben allebei iets speciaals. Ze hebben karakter. Ferry komt ook uit Polen, net als ik. Dat sprak me aan. De IJslandse merrie Moeara heeft een soort rock ’n roll-uitstraling met die manen.
Deze plek is zeer inspirerend. Ik vind het hier fantastisch! Het is een heel ‘horsy place’; je denkt hier direct aan paarden.”
Suzanne Vellema verwerkte het paardenhaar van Tinker-merrie Joy in een gedicht op een oude paardendeken.
Suzanne: “Alles wat ik maak is geïnspireerd op paarden. Maar verder gaat mijn kunst alle kanten op.
Voor dit werk heb ik tijdens een van de Paard Verzameld-inspiratiedagen paardenhaar verzameld. Met name dat van Tinker Joy, een van de bewoners. Ik heb zelf net zo’n Tinker-merrie, dus zij sprak me meteen aan. Met dat haar heb ik een gedicht van een vriendin ‘geschreven’ op een oude deken.
Het gedicht is mijn wens voor alle paarden; Dat ze, zoals hier, niets meer hoeven en volledig vrij en zichzelf kunnen zijn. Met de liefde van hun mens, hun oude eigenaar, als het ware in de deken.
Veel mensen zijn geraakt door dit werk. Het doet hen denken aan hun eigen, soms overleden, paard. Deze locatie geeft natuurlijk ook een extra dimensie. Je ruikt het paard hier.”
Desiree Meijer is op de expositie aanwezig met fotografie en stopmotion-werk. Meerdere Paardenkampbewoners waren haar muzes.
Desiree: “Ik probeer mijn onderwerpen, veelal paarden, zoveel mogelijk ‘uit te kleden’. Ik wil in mijn werk zoveel mogelijk terug naar het paard. Het ego dat wij mensen erop plakken, doet er niet meer toe. Soms laat ik zelfs maar een deel van het paard zien.
Ik was benieuwd wat de paarden hier doen wanneer ze niets meer hoeven te doen voor de mens; Wat doen ze, wanneer ze alleen nog maar paard zijn?
Om dat vast te leggen, ben ik ’s nachts opnames gaan maken in de wei. Je ziet ze grazen, maar ook heel goed de onderlinge vriendschappen voorbij komen.
De keuze voor zwart-wit is bewust. Kleur kan afleiden. Zwart-wit brengt meer sfeer en emotie in het werk.
Deze locatie sluit naadloos aan bij wat ik zoek. Ik voel me bovendien heel welkom hier als kunstenaar.”