Op bezoek bij het Opleidingscentrum Schapendrijven in Uffelte
Het is een gezellige boel op het erf! Terwijl verderop een Australian Shepherd samen met haar eigenaar een clubje schapen door een parcours heen loodst, betreedt ervaren cursiste Marit met haar Border Collie Pippa de schaapskooi, om daar een schaap preventief tegen wormen en maden te behandelen. Moe maar voldaan vertrekt de Australian even later huiswaarts, om plaats te maken voor alweer de volgende leerling.
“Ik heb een natuurlijk overwicht als ik met honden werk. En ik train graag mensen. Dit is de perfectie combinatie,” vertelt trainer Jaap Kremer (63). Toen hij op zijn 46e zijn baan kwijtraakte, besloot Jaap zijn hart te volgen en voor zichzelf te beginnen. Sinds zeven jaar mag hij de prachtige voormalige schaapskooi van de Holtinger schaapskudde in het Drentse Uffelte zijn werkplek noemen.
Het schapendrijven zit Jaap in het bloed. Hij móet het doen, net als de honden die bij hem komen. Met zijn eerste Border Collie stapte hij destijds in zijn toenmalige woonplaats brutaalweg naar de kinderboerderij. “Jullie hebben wei en schapen. Ik heb een hond. Misschien kunnen we iets leuks voor de bezoekers doen, zei ik.” Er waren meer geïnteresseerden en Jaap’s idee om schapen te gaan drijven sloeg aan. “Ik heb les gevraagd aan ervaren schapendrijvers en na een half jaar konden we onszelf redden.”
Door de jaren heen deed Jaap op heel veel verschillende plekken ervaring op met het schapendrijven. Hij deed op nationaal niveau mee aan wedstrijden, maar werkte ook met zijn hond voor het landschapsbeheer op de hei. “Dat waren soms heel moeilijke klussen. Dan moest ik met de schapen over de openbare weg. Dan maak je wat mee! Maar ik had gelukkig een heel goede hond.”
Heel divers
Intussen scheurt achter ons Guus voorbij. “Zitten!”, roept bazin José. Maar de jonge Gos d’Atura, een van oudsher Catalaans herdersras, moet het vak nog leren. Ze verliest zichzelf in de opwinding van het moment en jaagt achter een schaap aan. Dat is niet de bedoeling! Middels een soort rammelaar, een doosje met steentjes, weten José en Jaap de jonge hond tot de orde te roepen. “Had José andere zorgen aan haar hoofd toen ze hier kwam, dan is ze die nu kwijt,” lacht Jaap.
Behalve met Guus traint José hier ook met de zesjarige Pepper, tevens een Gos d’Atura. In het begin niet bepaald de makkelijkste, vertelt ze naderhand. “Ik wilde meer controle over mijn hond, meer afstemming. Hij ging thuis volautomatisch de koeien van de buurman drijven. Deze honden hebben de aanleg om te hoeden. Ze wíllen de schapen bij elkaar halen en bij de baas brengen. Er gaat een kwartje in en dan zijn ze aan. Dit werk brengt ons beiden plezier. Door het schapendrijven word je steeds hechter met je hond.”
“Dat hoedgedrag, die werkhouding, zit in die honden,” vult Jaap haar aan. “Daar moet je als eigenaar wat mee. Die honden gaan het veld op en komen er ‘zen’ weer af.”
De mensen die bij Jaap lessen, zijn even zo divers als hun honden. Zelf heeft Jaap altijd Border Collies gehad. Onlangs heeft Jaap zijn hond Spring op 17-jarige leeftijd moeten laten gaan. Op dit moment heeft hij alleen nog de dertienjarige Corón en Lady, beiden volleerd schapendrijfsters, over. Samen met de 37 Drentse heideschapen vormen zij de vaste waarden van het bedrijf.
“Border Collies zijn superieur. Die kunnen alles wat andere honden ook kunnen. Je kunt ze bij wijze van spreken nog koffie leren zetten. Maar op den duur is daar weinig meer aan. Ik vind juist het werken met andere rassen fantastisch. Daar heb ik evengoed een klik mee. En als die dan ook luisteren naar mij, is dat een ongelooflijke ervaring. Als ik bij aanmelding een hondenras niet ken, ga ik dat uitzoeken. Blijkt een hond van nature een jager te zijn en geen hoeder, gaat het niet door. En een deel van de mensen kiest een mooie hond uit en komt er vervolgens achter dat die afwijkend gedrag vertoont. Maar schapen hoeden is geen heropvoeden,” benadrukt Jaap. “Je moet dit wel écht samen willen doen met je hond.”
Jong geleerd
Een van nature hoedende of drijvende hond kan al op heel jonge leeftijd aan het werk gezet worden. Jaap: “Het kan al met 20 weken. Ik begin dan met heel korte lesjes, zonder de schapen, met alleen de noodzakelijke gehoorzaamheidsoefeningen, zoals komen, blijven, zitten en liggen. Basisdingen die iedere hond moet leren. De lessen worden steeds iets langer en intensiever en we bouwen langzaam naar de schapen toe. Afhankelijk van de combinatie hond / baas kan ik insteken waar ik wil.”
Zo ook met de acht maanden oude Mufasa, een Beauceron, Franse herdershond, die vandaag met zijn baas Tin komt trainen. Tin heeft zelf schapen. “Het is praktisch en leuk als Mufasa die in en uit de stal kan halen. En ik wil dat Mufasa braaf is als ik op mijn paard zit,” antwoordt Tin op mijn vraag waarom hij hier is. “Ik heb bewust gezocht naar deze lessen. Beauceron’s zijn gevoelig voor druk. De hond moet zijn eigen keuzes kunnen maken. Ik wil niets afdwingen, maar hem laten begrijpen wat hij moet doen. Dat doet Jaap.”
Jaap: “Het zijn vaak mensen die zelf schapen hebben en die met hun hond willen kunnen verplaatsen. Een deel wil daadwerkelijk herder of hulpherder worden - alleen al hier op het Holtingerveld lopen zes oud-cursisten van mij.”
Vandaag is een grote dag voor Mufasa. Na de nodige ‘droge’ training, dus zonder schapen, mag hij voor het eerst bij de schapen in de kooi. Even is het chaos alom. De hond stort zich vol tussen de schapen, die natuurlijk alle kanten op schieten. Mufasa weet van gekkigheid niet meer wat te doen en probeert zelfs een paar keer naar de voorbij rennende dieren te happen. Hét moment voor Jaap om in te grijpen, want dit mag Mufasa absoluut niet doen! Streng gooit de trainer zijn pet naar de hond. Mufasa schrikt en is abrupt weer bij de les .
Verbazingwekkend snel heeft de Beauceron door wat de bedoeling is. Binnen tien minuten stuurt Tin Mufasa, zij het met de nodige hulp van Jaap, keurig om de kudde heen en houden baas en hond de schapen netjes bij elkaar. Jaap is zichtbaar in zijn nopjes. “Heel erg knap!”, roept hij trots.
De cirkel is rond
Jaap is duidelijk in zijn sas. Maar het is hard werken. “Ik geef zes dagen per week les. In het begin zelfs zeven. En ’s avonds deed ik vaak demo’s, vooral op campings. En dan is er het onderhoud aan het terrein. Maar ik heb het nog nooit zo mooi en goed gehad. Dit is mijn lust en mijn leven.”
Voor Jaap is de cirkel rond. “Ik ben eigen baas en kan bestaan van wat ik doe. Uiteindelijk wil ik het bedrijf helemaal circulair maken. De schapen krijgen al regenwater. Ik wil ook het toilet ermee kunnen doorspoelen. Maar wat ik wilde neerzetten, is hier neergezet. Ik hoop dat het overgenomen wordt.”
Tot die tijd blijft Jaap lekker doen wat hij het allerliefste doet. “Het mooiste vind ik de mensen trainen en de gezelligheid. Dat je na een succesvolle training kunt zeggen ‘je hebt het geflikt!’. Dáár kick ik op!”
[Kader
Marit van den Berg werkt met haar 8-jarige Border Collie Pippa als herder met de schaapskuddes van Havelte en Ruinen. Bijzonder, temeer omdat Pippa doof is. Door middel van gebaren maakt Marit haar hond duidelijk wat deze moet doen.
“Zeven jaar geleden kwam ik via een krantenartikel bij Jaap terecht. Die was meteen enthousiast en wilde ons graag helpen.
Een horende hond stuur je sneller bij. Ik onderbreek eigenlijk te veel. Ik heb geleerd Pippa juist niet teveel in de rede te vallen en haar zelfoplossend vermogen aan te spreken. Als ze mij en dus mijn gebaren niet meer kan zien, is ze voor mij niet meer bestuurbaar en moet ze het zelf kunnen oplossen. Als ze het niet meer weet, komt ze vanzelf terug voor een nieuwe opdracht.
Door dit werk is Pippa veel zelfverzekerder geworden. Ze is nu heel alert. Het heeft haar uit haar dove wereld gehaald.”]