Turkmeense pracht op het Drentse platteland
Vermoedelijk behoren ze tot de oudste rassen ter wereld. Alexander de Grote won zijn veldslagen op de rug van dit bijzondere paard en de Arabier en het Engels volbloed zouden ervan afstammen: de Akhal Teke. Toch zijn maar weinigen bekend met dit ‘gouden volbloedpaard’ uit Turkmenistan. Ten onrechte! Want de Akhal Teke blijkt een ijzersterke alleskunner met een geweldig karakter.
Met hun kenmerkende metaalachtige glans lijken de paarden wel haast weggewandeld uit een sprookje. Maar niets is minder waar. Deze dieren staan gewoon in Nederland. Ik hoef er vandaag zelfs niet eens de provincie voor uit.
Lopend van de bushalte naar Stoeterij Argamak in het Drentse De Wijk, bij Meppel, kom ik langs een weiland met enkele merries en veulens. De paarden vallen direct op. Ze zijn ‘anders’.
Een prachtig valkveulen heeft een gekke tien minuten. Het trekt in volle vaart sprintjes om haar moeder heen. ‘Kijk s mam, goed hè, wat ik al kan!’
Even later word ik hartelijk ontvangen door barones De Vos van Steenwijk. Mevrouw doet zelf de deur open van het statige landhuis, daterend uit 1789. In de deuropening blijven we een moment staan kijken naar de kennismaking van een jonge merrie met de trailer op het erf.
Het ontstaan van Stoeterij Argamak
“We fokken hier al sinds 1965 paarden,” vertelt mevrouw, wanneer we plaats hebben genomen in de fraaie woonkamer. “Maar eerder waren dat Welsh K pony’s. We kozen toen expres voor pony’s, omdat die minder onderhoud nodig hadden. In die tijd waren we veel weg.”
De krasse barones, intussen 82, heeft met haar man werkelijk de hele wereld over gereisd.
Tussen 1993 en 1999 woonde het echtpaar in Moskou, waar meneer als ambassadeur voor Nederland werkte. In die periode maakten ze kennis met het bijzondere Akhal Teke-ras.
Mevrouw de Vos van Steenwijk: “We houden nu eenmaal van paarden, dus bezochten we in de weekenden vaak maneges of stoeterijen. Elke keer als ik bij een paard dacht ‘wat een mooi dier is dat’, bleek het een Akhal Teke te zijn.”
“Ze hebben een zekere fijnheid, distinctie,” beschrijft mevrouw de paarden. “Ze zijn heel intelligent en maken contact met de mens. Maar het zijn geen poppetjes. De Akhal Teke is wel echt een paard.”
Na het lezen van een artikel over een Akhal Teke-stoeterij, 120 km ten noorden van Moskou, besloten meneer en mevrouw daar een bezoek te brengen. Ze vielen beiden voor het ras en namen zes paarden mee terug naar Nederland: een volbloedhengst, een volbloedmerrie en nog een viertal halfbloeden.
Dat was het begin van Stoeterij Argamak. Merrie Edigen uit Turkmenistan, werd de stammoeder. Het is de lieveling van de barones, die nog altijd zelf rijdt, alhoewel weinig.
Vandaag de dag staan er zo’n 30 paarden op Argamak, grotendeels raszuivere Akhal Tekes.
Mevrouw weet van allemaal tot in detail hun afstamming. De prachtige namen, afkomstig uit de Turkmeense taal, duizelen me.
De naam van de stoeterij zelf is een verwijzing naar de historie van het ras. “Argamak is de Russische verzamelnaam voor Centraal-Aziatische paarden, die voornamelijk voor de Akhal Teke gebruikt wordt.”
Hoewel de literatuur vaak onderscheid maakt tussen drie types Akhal Tekes – een groter, een kleiner en een steviger type, fokt Argamak vooral op functionaliteit en een goed karakter. De vier dekhengsten van de stoeterij zijn heel verschillend.
“De types worden door elkaar gefokt. We kiezen een lijn voor bepaalde eigenschappen,” legt de barones uit. “We willen bruikbare paarden, dus een paard dat alles kan, met uithoudingsvermogen en een goed stel benen. Rond de 1,60 meter is ideaal. Als ze heel groot worden, verliezen ze op type.”
Een hard lijf met een zacht karakter
Behalve door hun bijzondere kleur, onderscheidt de Akhal Teke zich door hun karakter van de standaard.
Mevrouw De Vos van Steenwijk: “Ze zijn zo persoonlijk, ze willen begrijpen wat je wilt.”
Intussen zitten we, na een uitgebreide rondgang langs de paarden, in de keuken aan de koffie.
De baron (84), die vier keer per week op palominohengst Ikon rijdt, is aangeschoven, evenals Jamie (20), die na haar stage is blijven hangen op Argamak en veel werkt met hengst Mansur. Beiden beamen direct de bijzondere band die ze hebben met hun vaste paarden.
“Ze zijn ongeschikt voor maneges,” stelt meneer. “Een Akhal Teke houdt niet van heel veel mensen.”
En waar je zou verwachten dat een volbloed één bonk vuur is, zet mevrouw met een gerust hart haar kleinkinderen op haar Akhal Tekes.
Jamie: “Het zijn juist heel koele paarden. Ze zijn niet schrikachtig, maar wel heel intelligent, dus ze zien alles. Zij gaan met jou op buitenrit.”
Akhal Tekes zijn over het algemeen heel gezond, hard en sober. “We komen nooit iets tegen in de botten en de rug. Maar het gevaar is wel dat er teveel op kleur gefokt wordt,” aldus mevrouw.
Meneer vult aan: “Dan wordt het een paard om naar te kijken, in plaats van om op te zitten.”
Toekomst
“Dat moet u aan mijn kinderen vragen,” antwoordt mevrouw, gevraagd naar de toekomst van Argamak. “We fokken nu nog twee á drie veulens per jaar. In principe verkopen we onze jonge dieren.”
Meneer, glimlachend: “Ik probeer mijn vrouw af en toe te zeggen dat we langzaam maar zeker moeten afbouwen.”
Op dit moment lopen er in Nederland hooguit enkele tientallen Akhal Tekes rond, waarvan het overgrote deel huist op Argamak. Op Europees vlak is Stoeterij Argamak uitgegroeid tot een behoorlijke grote speler binnen de Akhal Teke-fokkerij. Een rol die voorlopig nog lang niet uitgespeeld lijkt.
Teruglopend naar de bushalte zoeken mijn ogen het valkveulen van daarstraks. Het ligt vol vertrouwen languit in het gras, de moeder grazend aan haar zij. Alle snelheid staat op pauze.
‘Ik moet even opladen hoor mam.. Dan ga ik straks weer heel hard.. zzzzz…’
[Michelle Schuijt (29) kocht in 2009 Akhal Teke-hengst Gyshgun (12) bij Stoeterij Argamak. Tegenwoordig maken ze samen deel uit van het Nederlands A kader- enduranceteam.
Michelle: “Het begon met een zilverkleurig paard in een paardenencyclopedie, een Akhal Teke. Ik was benieuwd hoe die paarden in het echt zouden zijn.”
Samen met haar ouders toog ze naar Argamak en ontmoette daar de 3,5-jarige valkhengst Gyshgun, Turkmeens voor winterzon – “want hij is geboren op een zonnige dag in maart.”
“Hij zag er op dat moment uit als een soort Fjord, met zijn lange manen. Maar hij was zo lief.. kwam meteen op me af.”
Voordat ze Gyshgun kocht, reed Michelle jarenlang op een Arabische merrie, met welke ze het langeafstandsrijden ontdekte.
“Maar Arabieren zijn vaak heel zenuwachtig. Akhal Tekes hebben dat helemaal niet. Ze hebben wel dat actieve, maar winden zich niet zo op. In de hand is Gyshgun superbraaf. Zodra je erop gaat zitten, gaat-ie aan.”
Gyshgun werd uiteindelijk geruind, nadat hij als hengst te heftig werd in het gebruik. Jammer, maar “je hebt hem niet gekocht als dure gouden tuinkabouter,” zei fokster mevrouw De Vos van Steenwijk.
Michelle en Gyshgun zetten zich maar wat graag in om het Akhal Teke-ras te promoten. Zo waren ze al eens op Horse Event, waar Gyshgun zijn veelzijdigheid mocht laten zien.
“Je moet ervan houden natuurlijk. Maar het is echt niet alleen een hert op lange benen. Ze zijn geschikt voor zoveel dingen.”
Michelle ziet zichzelf op termijn ook nog wel de fokkerij in gaan. Niet voor niets heeft ze wat diepvriessperma van Gyshgun bewaard.
Voorlopig ligt de focus echter op de sport. “Het doel is nu het EK endurance volgend jaar. Gyshgun kan nog wel een jaar of 5 mee.”
“Gyshgun is mijn prins. Hij heeft niet alleen een gouden kleur, maar ook een gouden karakter. Hij doet alles wat ik vraag. Zet nooit een pas verkeerd. Alleen dressuur in de bak vindt hij verschrikkelijk. En dat laat hij dan duidelijk merken. Dus dat doe ik dan maar buiten, in de duinen en op het strand.”]
[Paspoort Akhal Teke
Stokmaat: tussen de 1,52 en 1,64.
Kleur: zwart, bruin, valk, palomino, perlino, cremello, schimmel en vos, vaak met een metaalglans
Exterieur: fijn hoofd met recht profiel en lange, rechte oren. Grote, amandelvormige ogen met vaak een wat hangend ooglid. Lange, hoog opgerichte hals. Hoge schoft, schuine schouder en een lange rug met een laag ingeplante staart. Lange, fijne, maar sterke en droge benen, met kleine, harde hoeven. Diepe, smalle borst en een opvallende ribbenkast.
Beweging: ruime en vlakke gangen met veel achterhandgebruik en krachtige galop.
Karakter: intelligent, gevoelig en mensgericht
Gebruik: door zijn bouw en uithoudingsvermogen uitermate geschikt voor endurance
Oorsprong
Turkmeense stammen fokten en reden rond 500 jaar voor Christus waarschijnlijk al een type paard dat later als Akhal Teke te boek zou staan. De dieren werden gekoesterd door de nomaden, die ze als cavaleriepaarden gebruikten. Ze werden op de lange rooftochten voorbereid middels langeafstandstochten en aangepaste voeding.
Nadat Turkmenistan in 1881 onderdeel werd van het Russische Rijk, ontstond de eerste stoeterij. De paarden werden vernoemd naar de Teke, een Turkmeense stam die vlakbij de Akhal oase woonde. Het Russische stamboek werd opgericht in 1941.
Op dit moment zijn er naar schatting zo’n 6000 Akhal Tekes op de wereld, waarvan de meesten in Turkmenistan en Rusland.]